Mañá, domingo 25 de outubro, celébrase o día de Día de Persoas Sen Hogar na que Cáritas, xunto con outras entidades españolas, trata de visibilizar a problemática dun sector grande da poboación en risco de exclusión social: persoas sen vivenda ou con recursos mínimos para vivir dignamente. Este ano, «Non ter casa mata» converteuse no lema principal da campaña.
Cáritas traballa apoiando e acollendo anualmente a preto de 40.000 persoas en situación de sen fogar acompañadas a través dos proxectos desenvolvidos en todo o país. Trátase dun dato significativo que contrasta notablemente cos datos do Instituto Nacional de Estatística (INE) que se remontan ao ano 2012, segundo o cal España contaba con preto de 23.000 persoas sen fogar, das cales 1.903 cifrábanse en Galicia.
Este 2020, Cáritas denuncia a gravidade da situación, xa que se estima que en España preto de 800.000 fogares e 2,1 millóns de persoas sofren situacións de inseguridade na vivenda, é dicir, que constitúen un colectivo en risco de exclusión social (VIII Informe Foessa sobre Exclusión e Desenvolvemento Social en España).
No Concello de Vigo, diferentes entidades, dentro e fóra da igrexa, tratan de loitar contra esta realidade social entre as que se atopa o padroado da Fundación Santa Cruz, pertencente ao Arcebispado de Barcelona, da cal é vicepresidente o noso bispo, Luís Quinteiro Fiuza. A Fundación dirixe A Casa dá Nosa Señora dá Saúde en Teis, que consta dun centro de acollida e un albergue, cuxa xerencia recae desde hai dous anos na primeira muller seglar, Soledad Pomar.
Tanto no centro de acollida como no albergue, traballan un total de 26 persoas entre persoal de limpeza, sanitarios, traballadores sociais, integradores e educadores. O pasado ano, conseguiran atender a máis de 90 persoas no centro de acollida e a 487 diferentes, no albergue. Soledad explica que, en circunstancias normais, o centro goza de moita vida pois os usuarios adoitan ter multitude de talleres para traballar a autonomía e saídas as fins de semana. Pero o coronavirus transformou esta realidade.
A pandemia complica a situación
«A pandemia pillounos aos centros cos recurso que temos e foi complicado organizar», declara Soledad. Desde o 14 de marzo, día no que se instaurou o Estado de Alarma, viviron confinados as 24 horas ata o día de hoxe, pois os usuarios, que só poden saír acompañados por un traballador do centro, forman parte dun colectivo moi vulnerable considerado poboación de risco fronte ao COVID-19 por enfermidades como a hepatite ou o VIH.
Continúan permitindo visitas pero cunha medidas de seguridade moi rigorosos para cumprir os protocolos establecidos pola Consellería de Traballo Social e o Sergas, ao cal agradecen o seu apoio durante estes momentos. Tamén se viron obrigados a reducir a capacidade de acollida, reservando un á enteira para posibles positivos. Por descontado, confinamento estendeuse ao albergue que, en contexto pre- COVID, ofrecía servizo a persoas con risco de exclusión social desde as 17:00 ata as 09:00.
Agustín, traballador social da Casa dá Nosa Señora dá Saúde, explica que «antes viñan e entraban pola porta. Agora, hai que preguntar se están dispostos a estar confinados 24 horas e solicitar unha PCR. Moita xente que chama por teléfono non pode estar confinado, porque están a buscar traballo ou participando en cursos de formación», dúas condicións imprescindibles para quen se beneficia de prestacións sociais como a RISGA. Neste sentido, o COVID trouxo moitos cambios para esta institución, empezando pola ocupación xa que se viron obrigados a reducir as camas nas habitacións, pasando de catro a tres, para garantir a ventilación.
No medio de todas estas circunstancias, Soledad e a Agustín móstranse unánimes #ante as necesidades máis perentorias da institución: máis recursos económicos para contratar máis persoal e dar unha mellor atención aos usuarios. «A min encantaríame poder darlle a acollida a un usuario tendo a satisfacción de que sae de rúa e atopa un emprego», explica Pomar antes de engadir «estou súper orgullosa de todos os traballadores do centro que fan máis do que deben».
A formación como eixo principal
Desde 2019, a dirección da institución de Nosa Señora dá Saúde apostou pola formación dos usuarios como un eixo principal da actividade. O ano pasado, 48 persoas, das cales máis do 80% contaban con algunha discapacidade, beneficiáronse dos tres cursos que ofrecían: Competencias clave, Alfabetización Dixital Nivel Básico e Alfabetización Dixital Nivel Medio.
Actualmente, queren potenciar esta liña de acción que resulta imprescindible para contribuír a que moitas persoas saian de rúa. Se a pandemia permíteo, pronto comezarán colaboracións coa oficina de Emprego de Cáritas, sumando un novo recurso aos que xa teñen.
«A rúa son historias» para acompañar
O albergue comparte recursos e persoal co centro de acollida, razón pola cal coidan moito o perfil dos usuarios que han de ser persoas independentes, xa que só contan cun vixiante e un traballador social para atender 38 camas.
Máis aló desta cuestión práctica, o perfil dos usuarios que acode ás portas do albergue da Casa dá Nosa Señora dá Saúde é moi variado: desde persoas de 70 anos con fillos traballadores; homes de mediana idade divorciados e desempregados; mulleres maltratadas sen vivenda; ata mozos veinteañeros que pasaron por centros de menores. A maioría ten grandes problemas de saúde mental, como trastornos da personalidade ou esquizofrenia, dos que moitas veces «non son conscientes ou non se queren tratar», explica Agustín.
Máis do 80% dos casos teñen dereito a unha prestación que descoñecen e só o 30% dos usuarios pasaron cinco ou sete anos na rúa facendo “o carril” (trasladarse de albergue en albergue, sen vivenda nin traballo). Este último caso fórmano persoas con grandes dificultades sociais para convivir ou seguir unhas normas, por iso é polo que prefiran elixir a rúa; decisión que «hai que respectar» en palabras do traballador social do albergue.
Para Agustín, «a rúa son historias» que acompañar. Neste sentido, explica: «eu na entrevista sempre lles digo: non estou aquí para xulgarche; es un adulto e es moi libre, cóntame o que ti queiras». Ás súas palabras súmanse as de Soledad que é consciente de que o albergue «é como unha ponte para entrar noutros recursos».
Aínda non fixeron a memoria pero estiman que, no que vai de ano, pasaron 198 persoas diferentes polo albergue, dos cales máis do 80% accedían por primeira vez a este recurso. Trátase de persoas que roldan entre os 40 e 50 anos, desempregados con ERTES, afectados pola crise provocada polo coronavirus.
Acompañados tamén no espiritual
Ademais do seguimento que levan a cabo os traballadores sociais, o acompañamento espiritual constitúe un alicerce para os usuarios do centro de acollida. O bispo, Luís Quinteiro, designou a un sacerdote como capelán do centro, pero con en o contexto sanitario actual este acompañamento viuse paralizado.
«Os usuarios botan moitísimos de menos ao misioneiro que habitualmente celebraba a Eucaristía», explica Soledad. Aínda que os actos relixiosos non son obrigatorios, os propios usuarios demándano.
Crece a repartición de comida
Ademais do centro de acollida e do albergue, A Casa dá Nosa Señora dá Saúde continúa coa repartición de comida e o roupeiro. En 2019, conseguían lavar máis de 67.000 quilos de roupa e ofrecer máis de 100.000 servizos de comida.
Precisamente, este servizo de repartición de comida quincenal experimentou un crecemento enorme nos últimos meses, pasando de 60 a 107 familias beneficiarias só na zona de Teis e o Calvario. Para acceder a este recurso, as familias deben poñerse en contacto co seu traballador social de referencia, quen se responsabiliza de introducilos no Plan de Alimentos coordinado polo Concello.
A maior parte destes beneficiarios son familias monoparentais que se viron afectadas por un ERTE cuxa contía continúan sen recibir, nas que a muller é a cabeza visible. Tanto Soledad como Agustín coñecen de primeira man a realidade de cada familia porque «temos contacto directo con elas pois lles levamos o paquete a casa, sobre todo se teñen fillos, para non estigmatizarlos», explica Pomar.
